Plüton’un güney kutbunda iki buzul volkan olabilir

NASA’nın yaptığı son açıklamaya göre, Plüton‘un yüzeyine donmuş su, nitrojen, amonyak ve metan kusan iki adet buzul volkanı olabilir. Volkan olması muhtemel bu yer şekillerine, temmuz ayında Plüton’un yakınından uçuşunu gerçekleştiren New Horizons’ın çektiği fotoğraflarda, Plüton’nun güney kutbunun yakınlarında rastlandı.

NASA bilim insanları New Horizons’ın çektiği fotoğrafları kullanarak bu dağları ölçmeye giriştiler. Bunların birkaç kilometre yüksekliğe ve onlarca kilometre genişliğe sahip olduğu, zirvelerinde de büyük delikler barındırdığını saptadılar. NASA’nın Ames Araştırma Merkezi’nde New Horizons doktora sonrası araştırmacısı olarak görev yapan Oliver White, bunun dünyada genellikle bir anlama geldiğini, onunda volkan olduğunu kaydetti.

Bilim insanları bu gibi buzul volkanlara Güneş Sistemi içinde rastlamaktalar, özellikle de Triton ve Enceladus gibi buzul aylarda bu tarz yer şekilleri görülüyor. Onlar da yeryüzündeki volkanlara benziyor, ancak sıcak magma yerine erişimi buzul materyalleri dışarı atıyor. Bu donmuş patlamalar ayın çekirdeği içindeki ısının artması sonucu oluşuyor, genellikle sahip gezegenenin ay üzerinde oluşturduğu itme ve çekme kuvvetinin sonucu olarak, sürtünme ve ısının oluşmasıyla birlikte meydana geliyor. İç basınç yeteri kadar yükseldiğinde, volkanlar boşaltma vanası gibi işliyor, soğuk yüzeyden yüz veya daha fazla derece sıcak olan maddeleri dışa atıyor. Ne var ki, bu maddeler yüzeye çıktıklarında hızlı şekilde donuyor ve katılaşıyor.

Plüton bir başka gezegen etrafında dönen bir ay değil, bu nedenle bu buzul volkanlarının enerji kaynaklarının ne olduğu tam olarak açıklığa kavuşturulmuş değil. Yine de, birkaç fikir mevcut. Bunlardan bir tanesi Plüton’nun oluşumundan, yani dört milyar yıldan uzun zaman önce geride kalan elementlerin cüce gezegenin içinde radyoaktif açıdan bozunması, bu nedenle yüzeyin zamanla hareket edip yeniden kendini şekillendirmesi. Bu, muhtemel enerji kaynağının bizzat Plüton içinden olabileceğini işaret ediyor.

Plüton bilim insanlarının kafasını karıştıran tek şey değil.NASA araştırmacılarının Amerikan Astronomi Topluluğu Gezegenler Bilimi Bölümü 47’nci Yıllık Buluşmasında duyurduklarına göre ayları da beklenmedik şekilde davranışlar gösteriyor. Plüton’un Charon adlı bir büyük ayı ve Styx, Nix, Kerberos ve Hydra gibi dört adet daha küçük ayı bulunuyor. Plüton ve Charon birbirinin etrafında dönüyor, çünkü boyut olarak birbirlerine epey yakın. Daha küçük dört ay ise bu gezegen sisteminin etrafında çılgın şekilde dönüş gerçekleştiriyor. Örneğin Hydra Plüton etrafındaki bir dönüşünü tamamlarken kendi etrafında 89 kez dönüş yapıyor. Ayrıca bu aylar hem Plüton hem de Charon’un uyguladığı yerçekimsel çekim kuvveti nedeniyle topaçlar gibi salınıyor. NASA bu dört ayın sergilediği salınımın iki ya da daha fazla ayın birleşiminin bir sonucu olduğunu düşünüyor. Yani, Plüton’un geçmişte şimdi sahip olduğundan daha fazla ayı vardı.