Microsoft, bilgisayar tarihine yön veren en eski yazılımlarından biri olan 6502 BASIC’in kaynak kodunu açık erişime açtı. 1976’da Bill Gates ve Ric Weiland’ın geliştirdiği bu yazılım, dönemin efsanevi 6502 işlemcisi için uyarlanmıştı. Apple II, Commodore 64 ve Nintendo NES gibi bilgisayarlarda kullanılan 6502 CPU, ev bilgisayarlarının gelişimini hızlandırdı.
6502 BASIC’in açık kaynak olarak paylaşılması, yalnızca teknik bir karar değil, aynı zamanda kültürel bir bellek aktarımı anlamına geliyor. Çünkü bu yazılım, 1970’lerin sonlarında bilgisayarı ilk kez deneyimleyen kuşak için öğrenme aracıydı. Kullanıcılar basit birkaç satır kod yazarak, ekranda yazıların belirmesini sağlayabiliyordu. Bunun yanında, bu kolaylık gençlerin programlamayı bir keşif alanı olarak görmesine yol açtı. Ne var ki, günümüzde bu deneyimi yaşamak için o dönemki bilgisayarları bulmak pek mümkün değil.
Microsoft: Kod hâlâ derlenebilir
1977’de Commodore, 6502 BASIC’i tek seferlik 25.000 dolarlık bir lisans ücretiyle satın aldı. Bu anlaşmayla birlikte yazılım Commodore PET bilgisayarlarına girdi. Bunun ardından VIC-20 ve Commodore 64 modellerinde de aynı yazılım kullanıldı. Commodore 64’ün küresel başarısı, milyonlarca insanın programlama yolculuğuna Microsoft BASIC ile başlamasına zemin hazırladı. Bununla birlikte, Microsoft’un lisans temelli iş modelinin de ilk adımları atılmış oldu.
Bu dönemde BASIC’in kullanıcıya sunduğu pratiklik, bilgisayarları sadece uzmanların değil, sıradan insanların da erişimine açtı. Program yazmak için karmaşık araçlara gerek kalmadı. Kullanıcı birkaç komutla ekranı yönetebildi ve kendi basit oyunlarını geliştirebildi. Bu kolaylık, bilgisayarlara yönelik algıyı tamamen değiştirdi. Her şeye rağmen, yazılımın sağladığı bu pratik deneyim gelecekteki teknolojik ilerlemeler için temel oldu.
6502 BASIC, yalnızca bir yazılım olmanın ötesine geçerek bir dönemin simgesi haline geldi. Çocukluk yıllarında bu yazılımla program yazmayı öğrenenler, bugün hâlâ o deneyimi nostaljiyle anıyor. Bunun yanında, yazılım birçok müzenin dijital koleksiyonunda korunuyor. Böylece gelecek nesillere aktarılmaya devam ediyor. Fakat yazılımın değerini koruyan asıl unsur, onu hâlâ yaşatan meraklı topluluklar oldu.
Öte yandan, FPGA tabanlı yeniden üretim projeleri ve emülatörler sayesinde 6502 BASIC günümüzde yeniden deneyimlenebiliyor. Meraklı geliştiriciler, eski kodu modern donanımlar üzerinde çalıştırmayı başarıyor. Bu da yazılımın yalnızca tarihsel bir obje olarak değil, yaşayan bir deneyim olarak varlığını sürdürmesini sağlıyor. Bunun yanı sıra, bu projeler bilgisayar tarihine ilgi duyan gençlere uygulamalı bir öğrenme alanı sunuyor. Tüm bunların yanında, nostalji ile öğrenme arasında güçlü bir bağ kuruluyor.
Microsoft, yaptığı açıklamada kodun hâlâ derlenebilir olduğunu vurguladı. Geliştiriciler orijinal ortamları yeniden kurarak, kaynak koddan aynı ROM’ların üretilebildiğini gösterdi. Bu da yazılımın yalnızca tarihi bir miras değil, hâlâ işlevsel bir kaynak olduğunu kanıtlıyor. Böyle bir sonuç, aradan geçen yaklaşık yarım yüzyıla rağmen kodun güncelliğini yitirmediğini ortaya koyuyor. Buna rağmen, kodun bugünkü önemi daha çok eğitimsel ve kültürel bir boyutta şekilleniyor.
Bunun yanında, Microsoft’un daha önce GW-BASIC’i de açık kaynak yapmış olması dikkat çekiyor. GW-BASIC, 6502 BASIC’in mirasından türeyen bir yazılımdı. Şimdi 6502 BASIC’in de aynı şekilde yayımlanması, yazılım tarihindeki sürekliliği gözler önüne seriyor. Ne var ki, bu adım yalnızca geçmişe dönük bir paylaşım değil, aynı zamanda geleceğe yönelik bir katkı olarak da öne çıkıyor. Çünkü kodun modern lisanslarla paylaşılması, yeni çalışmaların önünü açıyor.
Bugün GitHub üzerinden erişilebilen kaynak kod, araştırmacılar ve hobi meraklıları için değerli bir kaynak haline geldi. Özellikle assembly diline ilgi duyanlar, bu kodu satır satır inceleyebiliyor. Bunun yanı sıra, kodu temel alarak yeni projeler geliştirmek de mümkün hale geliyor. Böylece hem nostaljik hem de eğitici bir deneyim ortaya çıkıyor. Her şeye rağmen, yazılımın bu şekilde korunması teknoloji kültürünün canlı kalmasına yardımcı oluyor.
Tüm bunların yanında, 6502 BASIC’in açık kaynak olması, akademik çalışmalar için de yeni bir imkan sunuyor. Bilgisayar tarihi derslerinde bu kod doğrudan incelenebilir. Bununla birlikte, programlama eğitimi alan öğrenciler için de önemli bir pratik araç olabilir. Öte yandan, geçmişin yazılımlarını bugünün gözüyle görmek, teknolojinin nasıl evrildiğini anlamayı kolaylaştırıyor.
